“Fotografie draait om communicatie,” zegt Steffen Böttcher als we hem naar zijn portret- en modefotografie vragen. “En dat komt goed uit, want ik communiceer graag.” Hij heeft gelijk: het is altijd belangrijk dat de foto je iets betekenisvols over het onderwerp vertelt, welke portretstijl je ook kiest. Een anonieme foto is niet echt een portret.
Steffens portretten stralen veel karakter uit en hij vertelt dat dit niet alleen door het gebruik van de juiste technieken komt, maar ook te maken heeft met de visuele bijdrage van een locatie.
Voor een goed portret is de juiste omgeving erg belangrijk: de omgeving zegt vaak een hoop over de persoon op de foto. Over de persoon zelf, zijn werk, zijn mindset… Ik wil geen onpersoonlijke foto's. Er is niets mis met simpele headshots, die zijn modern en praktisch, maar in mijn foto's wil ik dat de omgeving bijdraagt aan het verhaal. Een politicus in een bibliotheek, een chef-kok in de keuken… Wat ze ook enthousiast maakt.
Steffen vertelt dat als je de locatie op een doordachte manier gebruikt, het voor de subjecten ook makkelijker wordt om zichzelf te zijn. “Vergelijk het met een filmacteur, die een set nodig heeft in plaats van een groen scherm dat niets biedt om op te reageren, of een muzikant, die een podium en een publiek nodig heeft. Je kunt niet verwachten dat een dier zich natuurlijk gedraagt als je het uit zijn natuurlijke habitat haalt. Dat geldt ook voor mensen.”
Voordat hij zich fulltime op de fotografie stortte, werkte Steffen twaalf jaar lang als grafisch ontwerper. Deze ervaring vormt een geweldige basis als het om visuele communicatie gaat: hoe beelden ideeën kunnen overbrengen. Hij heeft zijn kennis van de basis, zoals goede compositie, kleurschema's en beeldopzet, te danken aan zijn jaren als grafisch ontwerper. Met deze vaardigheden, zegt hij, “is het makkelijk om de overstap naar fotografie te maken, omdat je niet bij nul begint. Ik wilde gewoon creatief zijn. Dat is mijn grootste drijfveer en ik wil me niet laten belemmeren door technische zaken.”
Hij vindt dat te veel fotografen de nadruk leggen op de technische kant en zich te veel bezighouden met de instellingen en de apparatuur. Hij legt uit dat dit voor hem niet zo belangrijk is:
Voor mij is fotografie meer zoals het schilderen van een kunstwerk. Het gaat niet om de camera. Je moet naar het licht kijken, de elementen van de compositie, de kleuren... Fotografie is zo veel meer dan een technische oefening. Het is daarom belangrijk om alvast een plaatje in je hoofd te maken, nog voordat je de camera oppakt.
Iets dat hem hierbij helpt, is het kantelbare scherm van zijn Sony α9. “Er zijn verschillende redenen waarom ik de compositie liever via het scherm bepaal”, legt hij uit. “Als je door de zoeker kijkt om de compositie te bepalen, is de kans groot dat je elementen vergeet, omdat dat wat je ziet meer overeenkomt met de realiteit.” Dus je blik gaat automatisch naar het subject en niet naar de compositie als geheel? “Ja. Als je het scherm gebruikt en de compositie op die manier bekijkt, lijkt het meer op een afdruk, het uiteindelijke werk. Zo kun je wat meer afstand nemen en objectievere keuzes maken.”
Terug naar de kunst van communicatie. Voor Steffen is een ander geweldig aspect van composities maken via het lcd-scherm van zijn camera dat hij gemakkelijker contact kan leggen met zijn subject, doordat de camera geen 'schild' tussen hen vormt. “Het helpt je als fotograaf echt om achter dat masker vandaan te komen. Het zorgt voor meer intimiteit en is ook veel beter voor het subject. De reactie is anders en dat zie je meteen. Ik kan me dan zo veel makkelijker op het subject richten en contact houden, zeker omdat ik met de autofocus en lichtbalans van de α9 weet dat ik volledig op de camera kan vertrouwen. Ik hoef niet na te denken over techniek, alleen over de compositie en communicatie.”
Praten is dan ook een van de dingen die de portretten van Steffen zo speciaal maken. “Zonder een camera voor mijn gezicht kan ik met mensen praten en ze laten ontspannen. Mensen laten zich niet elke dag fotograferen, dus ik moet ervoor zorgen dat ze zich op hun gemak voelen. Ik praat veel en geef ze het gevoel dat ze niets hoeven te doen behalve zichzelf zijn. Vervolgens is het mijn taak om de mooie momenten vast te leggen.”
Hij vertelt dat de meeste portretfotografen tegen hun subjecten praten, maar het gaat erom hoe je dat doet. Met praten alleen kom je er niet.
Veel fotografen proberen de boel te veel te regisseren, maar mensen ervaren hierdoor vaak juist meer stress en angst, niet minder. Ik wil niet dat ze nadenken over waar ze naar moeten kijken of welke kant hun kin op moet wijzen. Ik wil dat ze loskomen van zichzelf en zich niet te veel bewust zijn van hun lichaam.
Sommige methodes die hij gebruikt, zijn bedoeld om verhalen in het gesprek te brengen en hij past zijn vertelwijze aan op het gevoel dat hij het subject wil geven. “Sommige fotografen vragen hun subject aan iets moois te denken en verwachten dan een reactie. Dat werkt niet. Je moet slimmer zijn en meer met het subject meeleven. Als je ze als held op de foto wilt krijgen, moet je ze heldenverhalen vertellen. En als ik ze ontspannen wil fotograferen, vertel ik gezellige verhalen, bijvoorbeeld over mijn vakantie.”
Zijn belangrijkste tip: “Ga het gesprek aan om ze los te laten komen van het moment. Het is net alsof je een ballet regisseert, maar dan door met het onderbewuste van je subjecten te werken. Ze luisteren en reageren. Op die manier werkt communicatie het beste.”
"Het leven draait om JA zeggen."
